Хөрөнгийн зах  (~300 үг)

 

Санхүүгийн захийг Нарантуул захтай адилтгаж болно. Нэг талаас олон төрлийн хүү, хугацаа, шаардагдах нөхцөлүүдтэй наймаачдын янз бүрийн бараа таваарууд байдаг бол тэрийг өөрт хэрэгтэй барааг тохирох нөхцөлөөр сонирхохоор газар газраас худалдан авагчид ирнэ. Бүгд л бараа мөн боловч зориулалтаараа хэв шинжээрээ ялгаатай, өөр өөрсдийн лангуу бүр барилгатай. Энэ дундаас бусдаасаа ялгаатай илүү урт хугацаатай, тогтвортой, олон талын эрх ашгийг хангадаг хөрөнгийн зах гэдэг барилгыг сонирхъё.

Хөрөнгийн зах зээлд урт хугацаатай мөнгө байдаг. Бизнес пүүсүүд, улс гүрэн өргөжиж тэлэхэд тэдэнд мөнгө хэрэгтэй байдгийг Ром, Их Британи гээд улс улсын түүх харуулдаг. Хөрөнгө оруулалтын шинжтэй, урт хугацааны тогтвортой санхүүжилтийг зөвхөн хөрөнгийн бирж дээрээс бонд, хувьцаа гаргах замаар авна. Нэг талаас ЗГ, Пүүс, Корпорициуд зэрэг мөнгө босгохоор ирдэг санхүүжигч тал,  нөгөө талд хөрөнгө оруулалт хийж ашиг олох сонирхолтой хөрөнгө оруулалтын сан, даатгалын компаниуд, банк болон иргэд зэрэг санхүүжүүлэгч талууд байдаг. Зардаг гол бүтээгдэхүүнүүд бонд болон хувьцаа. Бонд нь заавал эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй, хүүтэй, хугацаатай өрийн бичиг буюу нэг төрлийн зээл юм. Харин хувьцаа нь тухайн пүүсийн өр зээл, ашиг орлого дээр тулгуурласан компанийн үнэлгээ бүхий хувь эзэмшлээсээ олон нийтэд санал болгох үйл ажиллагаа юм. Нэг ёсондоо компанийн эзэд болж, үйл ажиллагаанд нь оролцож хувь эзэмшигч болно гэсэн үг. Компани ашигтай ажиллавал эзэддээ ноогдол ашиг тараах, мөн хувьцааны үнийн өсөлт зэргээс ашиг хүртэх боломжтой. Харин алдагдалтай ажиллаж, зах зээл дээрх хувьцааны үнэ буурвал алдагдал хүлээнэ. Хувьцаа эзэмшвэл дагаад хариуцлагаа хамтдаа хүлээнэ гэсэн үг. Хувьцааны үнэлгээг эрх бүхий хөрөнгө оруулалтын банкууд тогтоодог бол хувьцааны арилжаа, бүртгэлийг Үнэт цаасны клирингийн төв болон Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төвүүд хариуцан хөрөнгийн биржтэй хоршин ажилладаг. Зах зээлийг хөдөлгөгч, баялаг бүтээгч пүүс компаниудад хөрөнгө оруулалт татаж, өргөжин тэлэх боломжийг олгож, нөгөө талд иргэд ашигтай хөрөнгө оруулалт хийж, баялагийн эзэд болгодогоороо тус барилга онцлог. Хөрөнгийн бирж бол баялагын хувиарлалтыг хамгийн тэгш, хүртээмжтэй хувиарладаг одоогийн байдлаарх хамгийн төгс систем юм.